De historie van Het Domein

Het gebied ligt tussen de Vecht en de hogere zandgronden van het Gooi en de Utrechtse Heuvelrug. In dat gebied vormde zich zo’n 10.000 jaar geleden veen. Dat hoogveen werd afgegraven. De ontginningspatronen zijn zeer duidelijk op kaarten terug te vinden. Vooral na de vroegmiddeleeuwse regressiefase, waar bij het lange tijd zeer droog was en de zeespiegel daalde, werd het goed mogelijk om het veen te ontginnen. De omgeving van de boerderij was grensgebied op velerlei gebied: het was de grens van hoge en lage gronden; van intensieve en extensieve landbouw en, last but not least, van Utrecht en Holland.

De naam Egelshoek

Over de naam Egelshoek doen verschillende verhalen de ronde. Volgens Albertus Perk zou de naam te danken zijn aan Ekelshoek = Eikelshoek = hoek van de eikels, in verband met de nabijheid van het voormalig eikenbos.
Volgens M. Schoneveld, Veldnamen in Nederland. Mededelingen der Koninklijke Nederlandsche Akademie van Wetenschappen, afd. Letterkunde, is de Egelshoek genoemd naar de egel, die in Nederland vaak stekelvarken wordt genoemd.
Er wordt ook een verband gelegd met graaf Floris V van Holland en Zeeland. Die werd in 1296 tijdens een valkenjacht buiten de stad Utrecht door een groepje edelen onder leiding van Gijsbrecht van Aemstel, Gerard van Velzen en Herman van Woerden gevangen genomen en naar het Muiderslot gevoerd om vandaar naar Engeland te worden verscheept. Tijdens een bevrijdingsactie door de boeren werd hij echter om het leven gebracht. De plaats ten noorden van Utrecht waar Floris V gevangen was genomen, werd “een eckelige hoek”, een akelige hoek genoemd. Later zou die aanduiding in Egelshoek zijn overgegaan. Dit is de versie van de naamgeving van de Egelshoek van W.J. Voogsgeerd, een vroegere onderwijzer en amateurhistoricus uit Loosdrecht. Ik moet erbij zeggen dat meester Voogsgeerd bekend stond als een fantastisch verteller, in beide betekenissen van het woord.

De geschiedenis

De gronden ten westen van Hilversum waren bezit van de kerk van Naarden. Tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten wordt Naarden overvallen en de kerk in brand gestoken. De gronden ten zuiden van Hilversum worden aan de kerk geschonken om een nieuwe kerk te financieren en te onderhouden. Dit gebied was en is bekend onder de naam Kerkelanden. Een deel van het gebied in het zuiden van het Gooi was eigendom van de staat en werd verdeeld in een “Eerste” en een “Tweede Blok”. De Erfgooiers hadden daar de gebruiksrechten. Veelal lieten ze er schapen grazen. Vanaf 1625 kwamen er grootschalige plannen om heide te ontginnen. Het “Eerste Blok”werd na felle strijd pas in 1634 verkaveld. Daar ontstond ’s-Graveland. Het “Tweede Blok” (in het zuiden van het Gooi) werd niet ontgonnen. Pas na de heideverdeling van 1836 werden de kavels van het Tweede Blok ontgonnen. Daar ontstond later onder andere het landgoed Einde Gooi. In dat jaar werden ook de gronden van Kerk van Naarden en Domeinen gescheiden. De gronden die Domeinen verkreeg werden geveild. Bij de veiling van deze zgn. Domaniale gronden kwam een deel in handen van de heer H.A. Insinger (van Landgoed Pijnenburg in Baarn) en de heer Sinkel te Amsterdam (van de winkel van Sinkel), een ander deel werd gekocht door jonkheer Pieter van de Poll te Loosdrecht

Kaart van omstreeks 1830. Rechts van het Roodpannenhuis(tegenwoordig Vrede’tBest) de gronden die herverdeeld werden tussen Doeminen en Kerkelanden (kerk van Naarden)

Na het overlijden van Pieter van de Poll in 1885 werd zijn bezit door zijn erfgenamen opnieuw geveild, nu bij opbod en afslag. De boerenhofstede, bestaande in boerenwoning met annexe stalling genaamd “Het Domein”, zoals in de akte omschreven, werd gekocht door Cors Manten de overgrootvader en betovergrootvader van de huidige eigenaars, die op dat moment een boerenbedrijf runde op het naastgelegen Vrede’tBest. De aankoopprijs met bijna 11,5 hectare grond bedroeg volgens de akte van 8 april 1886 11.500,00 gulden.

Het Domein

Nadat Cors Manten “Het Domein” had gekocht werd de boerderij de eerste 12 jaar samen met Vrede’tBest gerund. Met vier zonen en zes dochters werd het werk op twee boerderijen makkelijk gedaan. Toen de derde zoon Dirk Manten in 1898 trouwde ging hij met z'n vrouw daar wonen en werken. In augustus 1913, na de hooi- en stro-oogst brandde de boerderij volledig af. Begin oktober werd begonnen met de bouw van de huidige boerderij, met een vijfroedige hooiberg en een vierroedige stroberg, die in december 1913 werd opgeleverd. De hele boerderij kostte met inbegrip van het schilderwerk 5.600 gulden.

De boerderij van voor en na de brand van 1913

Op 1 juni 1919 kocht Dirk Manten de grond die gelegen is tussen Vrede’tBest en Het Domein van de familie Insinger waardoor de boerderij meer dan 20 ha groot werd. Daarmee was de boerderij nog niet aanééngesloten. Tussen de gronden behorende bij Het Domein en het perceel wat Egelshoek heet liep nog een landweg van Loosdrecht naar het buurtschap. Die weg, genaamd Heiveld, werd na de tweede wereldoorlog aangekocht. In 1926 werd er een schuur bijgebouwd voor het mesten van 72 varkens. Daarmee was de boerderij een echt “gemengd” bedrijf.


De tweede wereldoorlog.

In 1938 werd in de Egelshoek begonnen met de bouw van een vliegveld voor de burgerluchtvaart. Dat was nog niet eens helemaal klaar toen de Duitse troepen op 10 mei 1940 Nederland binnenvielen en dit vliegveld, dat 500 meter van de boerderij was gelegen, bombardeerden. De Egelshoek en het nabijgelegen Nieuw-Loosdrecht werden geevacueerd, maar Dirk Manten en zijn gezin lieten zich niet wegjagen. Zij weigerden om hun vee te verlaten en bleven op eigen risico op de boerderij. Samen met Harmen Lamme uit Loosdrecht waren zij voor een paar dagen de enige inwoners van Loosdrecht en de Egelshoek. Na de capitulatie op 14 mei keerden alle bewoners weer terug. Begin 1944 werd door de Duitse bezettingsmacht een groot deel van het land gevorderd om het vliegveld te vergroten. Daartoe werden alle sloten gedempt en het Heiveld (de weg tussen de Egelshoek en Loosdrecht) afgesloten. De Tweede Wereldoorlog had grote invloed op het gezinsleven van de familie Manten. Vooral de laatste 2 jaren waren er altijd onderduikers op de boerderij. Daarnaast mocht er iedere middag twee mensen mee-eten met het gezin. Een van de vele mee-eters was, aan het eind van de oorlog, de postbode die al een paar dagen niets te eten had gehad en bovendien probeerde voor een paar dagen vooruit te eten. Uiteindelijk zei mijn grootmoeder Teuntje Manten-Griffioen: "ik zou maar stoppen met eten en de pan met eten mee naar huis nemen". Aldus gebeurde en bij de volgende postbestelling werd de pan teruggebracht. Gebruik maken van het feit dat er weinig voedsel in Nederland beschikbaar was, was voor m'n grootvader uit den boze. Alles wat er over was werd voor een gangbare prijs verkocht en niet voor woekerprijzen. De dankbaarheid van onderduikers, melkklanten en eters blijkt uit de oorkonde en foto die mijn grootvader en -moeder na de oorlog uitgereikt kregen.